Jak wymawiać francuskie ”an” występujące m.in. w takich francuskich słowach jak Auchan czy Géant?
Francuskie versus polskie samogłoski nosowe, czyli jak poprawnie je wymawiać i zapisywać przy użyciu międzynarodowych znaków transkrypcji fonetycznej.
WYMOWA FRANCUSKICH SŁÓW
Język francuski od niepamiętnych czasów słynie ze swojej pięknej, ale ponoć dość trudnej do opanowania wymowy.
I stąd też zapewne ogromne zainteresowanie i imponująca liczba odsłon oraz udostępnień artykułu poświęconego poniekąd właśnie tej tematyce, a więc (w miarę) poprawnej wymowie nazw francuskich sieci handlowych:
I choć tak naprawdę wymowa francuskich słów nie jest aż taka trudna (o ile opanuje się kilka podstawowych zasad czytania w tym języku), to faktem jest, że w języku francuskim są pewne dźwięki, które nie występują w języku polskim, przez co ich wymowa, a nawet i usłyszenie nastręczają Polakom wiele kłopotów, zwłaszcza w początkowej fazie nauki.
A skoro jest problem ze znalezieniem polskiego odpowiednika francuskiego dźwięku, to i musi być problem z jego poprawną wymową, jak również i zapisem.
I tę oto właśnie kwestię poruszył, w komentarzu do powyżej wspomnianego artykułu, jeden z czytelników bloga:
FRANCUSKIE ”Ą” I ”Ę”
Tylko niech mi ktoś powie, jak zapisać ”coś” czego nie ma, tak by osoba nie mająca wcześniej styczności z językiem francuskim, i nie mająca bladego pojęcia o międzynarodowej transkrypcji fonetycznej, była w stanie, w miarę poprawnie, odczytać francuskie ”an” występujące zarówno w słowie Auchan jak i Géant?!
Pytam, bo gdy puszczam Polakowi film:
a następnie zadaje pytanie:
„Jakbyś zapisał to, co słyszysz (Auchan)?”,
to zazwyczaj pada odpowiedź:
’'[Oszą]”.
I analogicznie po oglądnięciu filmiku dotyczącego Géant:
słyszę:
”[Żeą]”.
A gdy prezentuję poprawny zapis za pomocą znaków międzynarodowej transkrypcji fonetycznej, czyli np. dla Auchan /oszã/ to słyszę oburzenie w głosie:
”No przecież mówiłem, że [oszą]”.
Bo zapis /ã/ kojarzy się, na pierwszy rzut oka, tylko i wyłącznie – i co najgorsze błędnie!!! – właśnie z polskim ”ą”.
Zresztą jak tu się komukolwiek dziwić, skoro dla przeciętnego Kowalskiego, coś co jest francuskie musi być ”ą” i ”ę”, a już przede wszystkim francuska wymowa!
Stąd, przy opisywaniu wymowy Auchan i Géant, postanowiłam pójść na ”językowy kompromis”, tj. ujednolicić zapis i odwołać się do bardzo, ale to bardzo uproszczonego zapis fonetycznego, a mianowicie [oszo] i [żeo], żeby zasygnalizować, chociaż w niewielkim stopniu, że to wcale nie jest nasze polskie ą… choć z dwojga złego i tak bardziej frącusko brzmi [oszą] niż [oszołom], co nie?!
FRANCUSKIE VS. POLSKIE SAMOGŁOSKI NOSOWE
Korzystając z okazji warto wspomnieć o tym, że w języku francuskim jest dwa razy więcej samogłosek niż w języku polskim, czyli 16, w tym 12 ustnych i 4 nosowe.
W języku polskim mamy zaledwie 2 samogłoski nosowe – ”ą” i ”ę”, a w języku francuskim już aż 4!
I choć różnią się między sobą, dla większości Polaków brzmią identycznie.
Pomocne w ich rozróżnianiu może się okazać korzystanie ze słownika zawierającego transkrypcję fonetyczną (opis wymowy) słów opracowaną według międzynarodowego alfabetu fonetycznego IPA (International Phonetic Alphabet).
Międzynarodowe znaki transkrypcji fonetycznej umożliwiają zapis słów dowolnego języka w jednoznaczny i stosunkowo prosty do odszyfrowania sposób – oczywiście jeśli się go zna!
Dla oznaczenia samogłosek nosowych w IPA stosuje się znak tyldy (wężyk nad odpowiednim znakiem samogłoski ustnej).
I tak w języku francuskim, samogłoski nosowe są zapisywane za pomocą następujących symboli:
[ɑ̃] – występuje w końcówkach: am, an, em, en i jest wymawiane jak a nosowe;
[ɛ̃] – występuje w końcówkach: im, in, aim, ain, eim, ein i jest wymawiane jak polskie ”ę” (e nosowe); [ɔ̃] /[õ] – występuje w końcówkach: om, on i jest wymawiane jak polskie ”ą” (o !!! nosowe);[œ̃] – występuje w końcówkach: um, un i jest wymawiane prawie jak polskie ”ę”, tyle, że przy zaokrąglonych ustach.
Łatwo zauważyć, że samogłoski nosowe [ɛ̃] i [ɔ̃] mają swoje odpowiedniki w języku polskim, odpowiednio ”ę” i ”ą”.
I tu sprawa jest prosta.
Gorzej, gdy przyjdzie nam się zmierzyć z opanowaniem wymowy [ɑ̃] (występującego właśnie w Auchan), i odróżnienie go od [ɔ̃] /[õ] (wymawianego jak polskie ”ą”).
To już – jak widać chociażby w niniejszym artykule – nie lada wyzwanie!
Co więcej, takich słów w języku francuskim jest całe mnóstwo: autan [otɑ̃], géant [ʒeɑ̃], France [fʀɑ̃s], enfant [ɑ̃fɑ̃], banque [bɑ̃k], danse [dɑ̃s], nuance [nɥɑ̃s], champ [ʃɑ̃] etc.
NIUANSE FRANCUSKIEJ WYMOWY
Dla ciekawostki tylko dodam, że nawet p. Mirosław Bańko z PWN też miał z francuskimi, a może raczej polskimi głoskami nosowymi kłopot:
skoro napisał, że Auchan wymawia się jako ”(…) [oszõ] z nosowym o na końcu (…)”.
Sęk w tym, że skoro nazwa Auchan ma być fonetycznym zapisem nazwy Haut Champs, to powinna mieć taką samą wymowę jak Champs [ʃɑ̃], a więc powinno być [oszɑ̃], czyli a nosowe.
A nie jak polskie ”ą”, co niewątpliwie sugeruje powyżej podany zapis, tj. [oszõ].
Fonetyczny zapis [õ] (często zamiennie stosowany z [ɔ̃]) występuje we francuskich słowach zakończonych na om czy on, jak np. w słowie świnia, czyli cochon [kɔʃɔ̃].
I to właśnie te dźwięki bezsprzecznie należy wymówić jak polskie ”ą”, na co zresztą bardzo trafnie zwrócił uwagę jeden z czytelników poradni PWN – p. Piotr Sobotka z Uniwersytetu Warszawskiego:
Pozwoliłam sobie zacytować wypowiedź obu Panów, gdyż dogłębnie oddała dylemat przed jakim stanęłam w chwili pisania artykułu dotyczącego wymowy nazw francuskich hipermarketów.
Jak napisał p. Piotr ”(…) ucho Polaka, którego system wokaliczny nie jest tak „subtelny”, jak system romański, nie słyszy francuskiego [ã], lecz głoskę najbardziej do niej zbliżoną z własnego języka – dźwięk pośredni między a nosowym i nosowym o.”
Czyli dźwięk, który możesz usłyszeć na przykład w następujących słowa: autan [otɑ̃], champ [ʃɑ̃] czy géant [ʒeɑ̃].
POPRAWNY, ALE NIE ŻYCIOWY…
Reasumując.
O ile poprawna wymowa francuskich słów z ”an” niezmiennie pozostaje w pewnym stopniu zagadką, o tyle nie ma wątpliwości, co do ich poprawnego zapisu fonetycznego.
Tam gdzie ”an” powinno być [ɑ̃], czyli Auchan to [oszɑ̃], a Géant to [ʒeɑ̃].
Niemniej jednak, na potrzeby bloga i jego czytelników, najbardziej trafnym rozwiązaniem wydaje się pozostanie przy nieco spolszczonym zapisie z ”o” na końcu, czyli [oszo] i [żeo].
A przemawiają za tym dwie kwestie.
Otóż zapis z ”o” na końcu:
1. Nie przypomina swoim wyglądem polskiego ”ą”, a więc daje do myślenia, że to jednak nie do końca jest polskie ”ą” (co ma miejsce, gdy zastosujemy poprawną wersję zapisu fonetycznego [oszɑ̃], a ktoś nie zna alfabetu IPA).
2. Nie wprowadza w błąd tych, co znają międzynarodowe znaki transkrypcji fonetycznej, dla których zapis ”o” z tyldą (”wężykiem”), tj. [oszõ], sugeruje wymowę końcówki jakby to było polskie ”ą”.
Nie zmienia to jednak faktu, że i tak nie do końca jestem usatysfakcjonowana tym rozwiązaniem, chociażby ze względu na to, że we francuskim jest również mnóstwo słów, takich jak agneau [aɲo], robe [ʀɔb], zéro [zeʀo] czy tôt [to], w których to zapisie fonetycznym występuje ”o”, a nawet dwa: otwarte ([ɔ]) podobne do polskiego zwykłego ”o” i zamknięte, czyli to bez dziurki ([o]) i mają się one nijak do tego ”mojego o” z [oszo].
Ehh sam widzisz temat rzeka…, jak dobrze, że przynajmniej ze słowem ”entourage” nie ma już tyle zamieszania!
I co odsłuchałeś podane przeze mnie francuskie słowa z ”an”: autan [otɑ̃], champ [ʃɑ̃], géant [ʒeɑ̃]?
Co usłyszałeś i jakbyś to ”coś” zapisał? Daj znać w komentarzu!
Przydatna wiedza? Udostępnij ją znajomym!
