Tłumaczenie specjalistyczne, czyli jakie? Komu zlecić tłumaczenie tekstu specjalistycznego?
A więc kilka słów o tym, na czym polega specyfika tłumaczenia specjalistycznego.
I… czy faktycznie tłumaczyć każdy może, tyle, że jeden to zrobi lepiej, a drugi gorzej?!
Tłumaczenie specjalistyczne, czyli jakie?
Tłumaczenie specjalistyczne oznacza przekład tekstów dotyczących specyficznych, często bardzo wąskich dziedzin naukowych i zawodowych. Na przykład tekstów medycznych, prawniczych, marketingowych, technicznych i ekonomicznych.
Komu zlecić tłumaczenie tekstu specjalistycznego?
Zasadniczo, na jakość przekładu wpływa wykształcenie zawodowe tłumacza, tzn. znajomość języka wyjściowego i docelowego, znajomość przedmiotu tłumaczenia oraz znajomość kultury krajów.
Ponieważ cechą charakterystyczną języka specjalistycznego jest terminologia, dlatego też przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych, wiedza z zakresu danej dyscypliny wydaje się być sprawą kluczową.
Rzetelny przekład tekstu specjalistycznego wymaga nie tylko doskonałej znajomości języka obcego, ale przede wszystkim znajomości dziedziny, której ten tekst dotyczy, gdyż nawet drobne nieścisłości w tłumaczeniu mogą nieść za sobą poważne konsekwencje.
Stąd też najlepszym rozwiązaniem jest, aby tekst specjalistyczny był tłumaczony przez specjalistę z danej dziedziny.
Jeśli to nie jest możliwe to tłumacz (lingwista) powinien skorzystać z konsultacji ze specjalistą z danej branży, który pomoże w rozumieniu problematyki oraz w doborze odpowiedniej terminologii, tzn. terminologii charakterystycznej dla danego środowiska zawodowego – żargonu branżowego.
Rejestr językowy
Kolejną, bardzo ważną kwestią przy przekładzie tekstu specjalistycznego jest to, by tłumaczony tekst zachował swój charakter i przesłanie.
Stanie się tak jednak tylko w przypadku, gdy zostanie zastosowany odpowiedni rejestr językowy, tzn. zostanie zastosowana odpowiednia terminologia (zwroty), szyk zdań oraz zostanie zachowany odpowiedni styl i układu tekstu – tak istotny chociażby w korespondencji handlowej.
W zakresie języka specjalistycznego kompetencja merytoryczna tłumacza znacząco wpływa na kompetencje językową.
Pozwala ona, np. w tłumaczeniu tekstów hydrotechnicznych na uniknięcie tak żenujących z punktu widzenia hydrotechnika błędów merytorycznych, jak nie rozróżnianie zjawiska wezbrania od powodzi.
Notabene nie każde wezbranie jest powodzią. Ale za to każda powódź jest poprzedzona wezbraniem.
polski | francuski | angielski |
wezbranie | la crue | freshet / spate |
powódź | l’inondation | flood |
Wieloznaczność wyrazów
W tekstach specjalistycznych, a zwłaszcza technicznych czy naukowych, co chwilę pojawiają się specjalistyczne terminy i określenia, które w mowie potocznej mają całkowicie odmienne znaczenia. I tu pojawia się kwestia wieloznaczności wyrazów.
Przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych wieloznaczność wyrazów jest niepożądana.
Przykładowo:
polski | angielski |
zamek / zamknięcie / śluza (w hydrotechnice) | lock |
zamknięcie w hydrotechnice | gate |
Niemniej jednak należy pamiętać, że w szczególności w tekstach reklamowych wieloznaczność wyrazów jest zwykle zamierzona i jej zachowanie jest celem samym w sobie.
Kolokacje
Opanowanie przez tłumacza języka fachowego (żargonu) charakterystycznego dla danej branży pozwoli również na zastosowanie odpowiednich kolokacji (stałych związków wyrazowych), które są specyficzne nie tylko dla każdego języka, ale również dla poszczególnych dziedzin.
Tytułem przykładu polskie słowo zarabiam można przetłumaczyć na kilka sposobów w języku francuskim w zależności od kontekstu:
polski | francuski |
Zarabiam na życie. | Je gagne ma vie. |
Zarabiam (pieniądze). | Je gagne de l’argent. |
Zarabiam 2000 PLN na rękę (pensja). | Je touche 2000 PLN nets. |
Ponadto zdarza się też, że słowo użyte w jednym języku (języku źródłowym) nie zawsze da się analogicznie przetłumaczyć na język obcy (język docelowy).
Przykładowo:
polski | francuski |
rzeka | la rivière (rzeka jako dopływ) |
rzeka | le fleuve (rzeka, która wpada do morza) |
Więcej przykładów kolokacji, tyle tylko, że w języku angielskim znajdziesz tutaj i tutaj.
Ekwiwalenty
Przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych zdarza się również, że pewne słowa nie mają swoich odpowiedników w języku obcym i konieczne jest znalezienie ich ekwiwalentów.
Na przykład:
polski | francuski |
gwarancja należytego wykonania | la garantie de parfait achèvement (rodzaj gwarancji powykonawczej) |
„(…) z rożnej kompozycji przyczółków (a nie skrzydeł) prawego i lewego” | „(…) de la composition différente des ailes droite et gauche” (w kontekście suchego zbiornika) |
Ekwiwalentów, czyli pojedynczych słów albo pełnych sformułowań, tak dobranych, by w obu wersjach językowych przekładu została oddana taka sama myśl.
polski | francuski | angielski |
suchy zbiornik przeciwpowodziowy/retencyjny (polder przepływowy) | le barrage/réservoir d’écrêtement des crues; la retenue sèche; le réservoir de maîtrise des crues | dry polder/reservoir |
Ekwiwalencja jest najczęściej wykorzystywana do tłumaczenia przysłów, idiomów itp.
Zapożyczenia, ekwiwalenty opisowe, kalki językowe
W przypadku terminów nieprzekładalnych (tzw. bezekwiwalentowych) istnieje wiele technik zapewnienia ekwiwalencji, m.in.:
– zapożyczenia
z języka angielskiego przykładowo:
polski | angielski |
budżet | budget |
lider | leader |
ultrafiltracja | ultrafiltration |
bestseller | bestseller |
fast food | fast food |
bikini | bikini |
oraz z języka francuskiego na przykład:
polski | francuski |
majonez | mayonnaise |
szofer | chauffeur |
koniak | cognac |
déjà vu | déjà vu |
faux pas | faux pas |
atelier | atelier |
– zastosowanie ekwiwalentu opisowego w postaci definicji albo nawiązującego do podobnego pojęcia znanego w kulturze języka docelowego
polski | francuski |
(kwota) na rękę (czyli netto) | net(s) |
– kalki językowe (fr. calque linguistique)
polski | francuski |
Ciało Ustawodawcze | le Corps Législatif |
drapacz chmur | le gratte-ciel |
Ale uwaga! Nieumiejętne stosowanie kalek językowych, np. użycie polskiego bilion, zamiast miliard, gdy mowa o angielskim billion, może być powodem wielkich kłopotów.
polski | angielski | liczba |
miliard | billion | 1 000 000 000 |
bilion | trillion | 1 000 000 000 000 |
Akronimy, znaki, symbole
Tłumacz tekstów specjalistycznych musi również sobie przyswoić dodatkową liczbę:
– akronimów,
– znaków specjalnych (np. typowych dla języka francuskiego œ, æ, tréma, cédille itp., specjalnych znaków interpunkcyjnych czy międzynarodowych),
– symboli,
które znacząco wpływają na zrozumienie tekstu przez odbiorcę.
A oto i kilka przykładów:
– akronimów
polski | francuski |
francuski jako język obcy | FLE (Français Langue Étrangère) |
stypendium rządu francuskiego | BGF (Bourse du Gouvernement Français) |
Jebać twoją matkę! | NTM (Nique ta mère !) |
kwestionariusz (z pytaniami) wielokrotnego wyboru, test wyboru | QCM (Questionnaire à Choix Multiple) |
karta płatnicza, debetowa | CB (carte bleue, carte bancaire) |
Inne akronimy w języku francuskim.
polski | angielski |
praca z domu | WFH (Work From Home) |
kierownik projektu / zarządzanie projektami | PM (Project Manager/ Project Management) |
Scrum Master | SM (Scrum Master) |
koncepcja formułowania celów | SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Timescaled / Time-bound) |
Więcej akronimów w języku angielskim.
– znaków specjalnych
francuska piswonia z akcentami
polski | francuski |
kukurydza | maïs [ma.is] |
ale | mais [mɛ] |
znaki międzynarodowe
polski | angielski | znak międzynarodowy |
znak praw autorskich | copyright sign | © |
znak zarejetrowany | registered sign | ® |
– cudzysłowów
polska nazwa | próbka cudzysłowu |
polski cudzysłów apostrofowy | „ ” |
cudzysłów ostrokątny, tzw. niemiecki | » « |
cudzysłów ostrokątny, tzw. francuski | « » |
polski cudzysłów definicyjny, tzw. brytyjski | ‘ ’ |
– symboli
francuska prestiżowa uczelnia
polski | francuski |
prestiżowa szkoła techniczna w Paryżu | X (l’Ecole Polytéchnique) |
symbol zastępujący tysiąc w angielskich liczebnikach
polski | angielski |
£700,000 | £700k (”k” oznacza tysiąc) |
Tłumaczenie specjalistyczne to wielkie wyzwanie, któremu nie każdy znający język obcy sprosta
Nie da się jednak ukryć, że przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych zachowanie ekwiwalencji i adekwatności jest dużo trudniejszym zadaniem, a niżeli przy tłumaczeniu zwykłych tekstów. Konieczna jest dużo większa dokładność w przekładzie i duża precyzja w doborze słów.
I właśnie opanowania takich umiejętności życzę każdemu szanującemu się tłumaczowi!
Ankieta ”praca / kariera” + niespodzianka
A propos! Marzy Ci się praca tłumacza? Potrzebujesz pomocy ze znalezieniem pracy z językami obcymi? Chcesz świadomie budować swoją ścieżkę kariery? Nie bardzo wiesz od czego zacząć? Napisz mi o tym w poniższej ankiecie, bym wiedziała, jaką wiedzą powinnam się z Tobą podzielić.
Dla osób, które wypełnią ankietę i zostawią do siebie adres e-mail mam niespodziankę 🙂
Spodobał Ci się artykuł, udostępnij go znajomym!
Bądź na bieżąco:
– zapisz się na newslettera i otrzymaj dostęp do e-booka ”Efektywna nauka języka”;
– obserwuj bloga FRANG na Facebooku (co piątek nowa #frangowazagadkajezykowa do rozwiązania – przyłącz się do zabawy!)