Tekst specjalistyczny, czyli jaki?
Komu zlecić tłumaczenie tekstu specjalistycznego?
A więc kilka słów o tym, na czym polega specyfika tłumaczenia tekstu specjalistycznego, np. technicznego.
I… czy faktycznie tłumaczyć każdy może, tyle, że jeden to zrobi lepiej, a drugi gorzej?!
TEKST SPECJALISTYCZNY, CZYLI JAKI?
Tłumaczenie tekstów specjalistycznych oznacza przekład tekstów dotyczących specyficznych, często bardzo wąskich dziedzin naukowych i zawodowych. Na przykład tekstów medycznych, prawniczych, marketingowych, technicznych i ekonomicznych.
KOMU ZLECIĆ TŁUMACZENIE TEKSTU SPECJALISTYCZNEGO?
Zasadniczo, na jakość przekładu wpływa wykształcenie zawodowe tłumacza, tzn. znajomość języka wyjściowego i docelowego, znajomość przedmiotu tłumaczenia oraz znajomość kultury krajów.
Ponieważ cechą charakterystyczną języka specjalistycznego jest terminologia, dlatego też przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych, wiedza z zakresu danej dyscypliny wydaje się być sprawą kluczową.
Rzetelny przekład tekstu specjalistycznego wymaga nie tylko doskonałej znajomości języka obcego, ale przede wszystkim znajomości dziedziny, której ten tekst dotyczy, gdyż nawet drobne nieścisłości w tłumaczeniu mogą nieść za sobą poważne konsekwencje.
Stąd też najlepszym rozwiązaniem jest, aby tekst specjalistyczny był tłumaczony przez specjalistę z danej dziedziny.
Jeśli to nie jest możliwe to tłumacz (lingwista) powinien skorzystać z konsultacji ze specjalistą z danej branży, który pomoże w rozumieniu problematyki oraz w doborze odpowiedniej terminologii, tzn. terminologii charakterystycznej dla danego środowiska zawodowego – żargonu branżowego.
REJESTR JĘZYKOWY
Kolejną, bardzo ważną kwestią przy przekładzie tekstu specjalistycznego jest to, by tłumaczony tekst zachował swój charakter i przesłanie.
Stanie się tak jednak tylko w przypadku, gdy zostanie zastosowany odpowiedni rejestr językowy, tzn. zostanie zastosowana odpowiednia terminologia (zwroty), szyk zdań oraz zostanie zachowany odpowiedni styl i układu tekstu – tak istotny np. w korespondencji handlowej.
W zakresie języka specjalistycznego kompetencja merytoryczna tłumacza znacząco wpływa na kompetencje językową.
Pozwala ona, np. w tłumaczeniu tekstów hydrotechnicznych na uniknięcie tak żenujących z punktu widzenia hydrotechnika błędów merytorycznych, jak nie rozróżnianie zjawiska wezbrania od powodzi.
Notabene nie każde wezbranie [(fr.) la crue, (ang.) freshet / spate] jest powodzią, ale za to każda powódź [(fr.) l’inondation, (ang.) flood] jest poprzedzona wezbraniem.
WIELOZNACZNOŚĆ WYRAZÓW
W tekstach specjalistycznych, a zwłaszcza techniczno–naukowych bardzo często pojawiają się specjalistyczne terminy i określenia, które w mowie potocznej mają całkowicie odmienne znaczenia. I tu pojawia się kwestia wieloznaczności wyrazów.
Przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych – naukowych i technicznych, wieloznaczność wyrazów jest niepożądana.
Przykładowo: angielskie słowo lock może być przetłumaczone na język polski m.in. jako zamek, zamknięcie, a w środowisku hydrotechnicznym jako śluza.
Natomiast angielskim odpowiednikiem zamknięcia w hydrotechnice jest angielskie słowo gate.
Niemniej jednak nie należy zapominać, że np. w tekstach reklamowych wieloznaczność wyrazów jest często zamierzona i jej zachowanie jest celem samym w sobie.
KOLOKACJE
Opanowanie przez tłumacza języka fachowego – żargonu – charakterystycznego dla danej branży pozwoli również na zastosowanie odpowiednich kolokacji (stałych związków wyrazowych), które są specyficzne nie tylko dla każdego języka, ale również dla poszczególnych dziedzin.
Na przykład polskie słowo ”zarabiam” można przetłumaczyć na kilka sposobów w języku francuskim:
Zarabiam na życie – Je gagne ma vie,
Zarabiam (pieniądze) – Je gagne de l’argent,
Zarabiam 2000 PLN na rękę (pensja) – Je touche 2000 PLN nets.
I tak polskie ”zarabiam” to francuskie gagner (zarabiać, wygrywać) lub toucher (dotykać) w zależności od kontekstu.
Ponadto zdarza się też, że słowo użyte w jednym języku (języku źródłowym) nie zawsze da się analogicznie przetłumaczyć na język obcy (język docelowy).
Dla przykładu francuskim odpowiednikiem polskiego słowa ”rzeka” może być la rivière (gdy mowa o rzece jako dopływie) lub le fleuve (to rzeka, która wpada do morza).
EKWIWALENTY
Bardzo często przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych zdarza się, że pewne słowa po prostu nie mają swoich odpowiedników w języku obcym i konieczne jest znalezienie ekwiwalentu.
Na przykład:
– la garantie de parfait achèvement (rodzaj gwarancji powykonawczej) – gwarancja należytego wykonania;
– „(…) de la composition différente des ailes droite et gauche” (w kontekście suchego zbiornika) – „(…) z rożnej kompozycji przyczółków (a nie skrzydeł) prawego i lewego”;
– suchy zbiornik przeciwpowodziowy/retencyjny (polder przepływowy) – (ang.) dry polder/reservoir – (fr.) le barrage/réservoir d’écrêtement des crues, la retenue sèche, le réservoir de maîtrise des crues.
W przypadku terminów nieprzekładalnych (tzw. bezekwiwalentowych) istnieje wiele technik zapewnienia ekwiwalencji, jak np.:
– zapożyczenia, np.:
(ang.) ultrafiltration – (pl.) ultrafiltracja,
– kalki, np.:
(fr.) le Corps Législatif – (pl.) Ciało Ustawodawcze,
(fr.) le gratte-ciel – (pl.) drapacz chmur,
– zastosowanie ekwiwalentu opisowego w postaci definicji albo nawiązującego do podobnego pojęcia znanego w kulturze języka docelowego, np.:
(pl.) na rękę (czyli netto) – (fr.) net(s).
Tłumacz tekstów specjalistycznych musi również sobie przyswoić dodatkową liczbę akronimów, znaków, symboli, które znacząco wpływają na zrozumienie tekstu przez odbiorcę, np.:
(fr.) „X” to bardzo popularny francuski ”symbol” używany dla określenia l’Ecole Polytéchnique, czyli prestiżowej szkoły technicznej w Paryżu.
Nie da się jednak ukryć, że przy tłumaczeniu tekstów specjalistycznych zachowanie ekwiwalencji i adekwatności jest dużo trudniejszym zadaniem, a niżeli przy tłumaczeniu zwykłych tekstów. Konieczna jest dużo większa dokładność w przekładzie i duża precyzja w doborze słów.
I właśnie opanowania takich umiejętności życzę każdemu szanującemu się tłumaczowi!
A tak swoją drogą to jak sobie radzisz, gdy masz do przetłumaczenia tekst specjalistyczny?
Szukasz tłumacza specjalistycznego, a może korzystasz z ”dobrodziejstw” internetu, np. Google translatora?
Spodobał Ci się artykuł, udostępnij go znajomym!
Czujesz niedosyt? Chcesz więcej?
Zapisz się na newslettera i otrzymaj dostęp do e-booka ”Efektywna nauka języka”;
Obserwuj bloga FRANG na Facebooku, Twitterze lub Google+.
